جلسه ۲ صفات اصلی: جهر-همس-اطباق-انفتاح

صفات اصلی

*جهر

جهر در لغت: به معنای آشکار بودن و آواز بلند آمده است.

«وَلَا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ»: در مقابل پیامبر اسلام ^{صلی الله علیه و آله و سلم} با صدای بلند سخن نگوئید. سوره مبارکه حجرات/ آیه ۲

جهر در تجوید: وجود صوت حاصل از ارتعاش تارهای صوتی در خلال تلفظ حروف.

حروف مجهوره عبارتند از : «ا»، «ب»، «ج»، «د»، «ذ»، «ر»، «ز»، «ض»، «ط»، «ظ»، «ع»، «غ»، «ق»، «ل»، «م»، «ن»، «و»، «ی».

حروف فوق را در این عبارت گرد آورده اند : «عَظُمَ وَزْنُ قارِیُّ غَضٌ ذِی طَلَبِ جِدَ» یعنی : رجحان دارد قدر قاری شاداب و فروتن جستجو گر توانا در فن خود.

* همس

ضد جهر و در لغت: به معنای «مخفی بودن – صدای آهسته» آمده است.

همس در تجوید عبارت است از: «بی بهره بودن حرف از صوت مجهوره در اثر عدم ارتعاش تارهای صوتی».

حروف مهموسه ۱۰ عدد بوده و عبارتند از: «ت»، «ث»، «ح»، «خ»، «س»، «ش»، «ص»، «ف»، «ک»، «ه».

این حروف را در عبارت «سَکَتَ ، فَحَثَّهُ شَخص» گرد آورده اند . یعنی: ساکت و آرام بود پس شخصی او را نهیب زد و بر انگیخت.

* اطباق

در لغت: به معنای روی هم قرار دادن دو سطح منطبق کردن.

در تجوید عبارت است: از منطبق کردن سطح زبان با شکل سقف دهان؛ البته اطباق لزوماً به معنای چسبیدن زبان به کام بالا نیست بلکه زبان به شکل سقف دهان در می آید.

حروف اطباق که چهار حرف اول حروف استعلاء هستند عبارت اند از: «ص»، «ض»، «ط» و «ظ».

این صفت با کمک استعلاء تفخیم بیشتر و قوی تری به حروف چهارگانه فوق می بخشد.

* انفتاح

در لغت: ضد اطباق و به معنای باز شدن و جدا شدن.

در تجوید عبارت است: از عدم انطباق سطح زبان با سقف دهان.

حروف انفتاح بقیه حروف استعلاء و غیر از حروف مطبقه هستند.

در این حروف زبان از تبعیت شکل سقف دهان خارج شده و به هر شکل دیگری که اقتضا کند در می آید.