حکمت شماره ۷۵: توجه به فنا پذیری دنیا

همه معدودها محدودند!
این گفتار حکیمانه هرچند با حکمت پیشین در یک عبارت ذکر نشده; ولى در واقع مکمل آن است. نخست مى فرماید: «هرچیز که شمرده مى شود سرانجام پایان مى گیرد»; (کُلُّ مَعْدُود مُنْقَض).
این اشاره به قانون کلى فلسفى است که هرچیز تحت عدد در آید محدود است و هرچه محدود است پایان پذیر است و از آنجا که عمر انسان ها تحت عدد قرار مى گیرند; مثلا مى گوییم: عمر شصت ساله، یا هشتاد ساله. مفهومش این است که هر ساعتى که بر انسان مى گذرد تدریجا از آن کاسته مى شود و این سرمایه به سرعت رو به فنا مى رود و مهم این است که گذشتن و کاستن آن در اختیار ما نیست چه بخواهیم، چه نخواهیم به سرعت در حال عبور است.
آن گاه در ادامه مى فرماید: «و آنچه مورد انتظار است سرانجام فرا مى رسد»; (وَکُلُّ مُتَوَقَّع آت).
منظور از «متوقَّع» امورى است که به طور قطع مى دانیم در آینده رخ مى دهد; مانند مرگ و پایان زندگى و قیام قیامت. اشاره به این که کسى که به این امور آگاه است باید توجه داشته باشد که روزى مرگ دامان او را مى گیرد و روزى در دادگاه عدل الهى حضور مى یابد. به همین دلیل در تفسیر آیه شریفه (وَ اعْبُدْ رَبَّکَ حَتّى یَأْتِیَکَ الْیَقینُ) یقین را به مرگ تفسیر کرده اند.(۱)
آنچه امام در دو جمله بالا بیان فرموده در واقع اشاره به دنیاى فانى و گذاران است; دنیایى که عمرش در برابر جهان آخرت بسیار ناچیز است، همان گونه که در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «مَا الدُّنْیَا فِی الاْخِرَهِ إِلاَّ مِثْلُ مَا یَجْعَلُ أَحَدُکُمْ إِصْبَعَهُ فِی الْیَمِّ فَلْیَنْظُرْ بِمَ یَرْجِعُ; عمر دنیا در برابر آخرت مانند این است که یکى از شما انگشت خود را در دریایى فرو کند (و سپس بیرون آورد) در این حال نگاه کند ببیند چه اندازه از آب دریا بر انگشت او باقى مانده».(۲) این هشدارى است به همه دنیا طلبان و آنها که به آخرت و زندگى جاویدان پشت کرده اند تا بدانند چه چیز به دست مى آوردند و چه چیز را از دست مى دهند.
*****
پی نوشت:
(۱). حجر، آیه ۹۹.
(۲). بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۱۱۹، ح ۱۱۱.

• برگرفته از کتاب پیام امام امیرالمومنین(ع) شرح آیت الله مکارم شیرازی بر نهج البلاغه.